GH-2014-01 Een oud gebouw aan het Ridderplein

Jan Timmers

In het voorjaar van 2012 werd het pand Ridderplein 31 in Gemert flink verbouwd. De buitenmuren bleven staan, maar aan de binnenkant werd nagenoeg alles verwijderd, voordat het interieur weer werd vernieuwd.
Als in een gebouw alle betimmeringen en veel oud stucwerk wordt verwijderd, dan doet zich een mooie gelegenheid voor om te zien hoe zo’n gebouw in de loop van de tijd verbouwd werd en of er nog oude onderdelen bewaard zijn gebleven. en het inwendige van het pand ridderplein 31 bleek wat te bieden te hebben. In de scheidingsmuren met de panden Ridderplein 29 en Ridderplein 33 bleken delen van oude gebinten en spanten ingemetseld te zijn. Het gaat om houten constructiedelen die niet meer in gebruik zijn. Omdat het pand en dus ook het dak in de loop van de tijd werden verhoogd, waren de kapspanten niet meer nodig. Ze bleven wel op hun plaats, maar werden ingemetseld in de scheidingsmuren. Dat gold ook voor de ankerbalkgebinten, waarvan delen in de muur bewaard bleven.

In de scheidingsmuur tussen Ridderplain 31 en 29 zijn niet alleen delen van een gebint aanwezig. Noven op de horizontale moerbalk stond een zgenaamde jukspant. Gedeeltelijk heel goed zichtbaar, omdat ter plaatse het stucwerk was verwijderd, op andere plaatsen bleek de aanwezigheid van het spant doordat het stucwerk op de plaats van de houten balken scheuren vertoonde.

Duidelijk is dat het pand aanvankelijk veel lager was dan nu. Het spant is niet meer in gebruik en de scheidingsmuur is is flink verhoogd. Het pand is een hele verdieping hoger geworden. Op bijgaande tekening van een laatmiddeleeuws gebouw wordt een goede indruk gegeven van de constructie, zoals die grotendeels ook bij Ridderplein 31 aanwezig geweest kan zijn. In tegenstelling tot de tekening was bij het pand Ridderplein 31 waaschijnlijk oorspronkelijk een compleet ankerbalkgebint aanwezig met zowel aan de linker- als aan de rechterkant een houten stijl. De stijlen zijn in de loop van de tijd deels vervangen.

Het is interressant iets meer te weten over de bouwgeschiedenis van huizen in het dorp en dit soort waarnemingen geeft informatie daarover en over mogelijke voorgangers van de huidige woningen. Maar in dit geval is het extra interressant omdat we te maken hebben met een bijzonder element. Dat bijzondere element betreft de krommers in het jukspant. Krommers zijn gebogen spantbenen, die op de zolder van woningen extra ruimte creeren. Krommers werden gemaakt van gebogen stammen, die speciaal voor dat doel werden uitgezocht. DE moeite die het kostom krommers te zoeken en te gebruiken in houten dakspanten was op den duur te veel en het gebruik van krommers verdween daardoor. Als er in een dakconstructie toch nog krommers voorkomen wijst dat er daarom op dat het gaat om oude constructies. Algemeen wordt in de bouwhistorie vanuit gegaan dat krommers na het begin van de 17e eeuw niet meer gebruikt werden. Dat betekent dat de houtconstructie in het pand Ridderplein 31 naar alle waarschijnlijkheid dateert van voor ca. 1650 (1).

Een andere bijzonderheid zijn de nog aanwezige restanten van de gebintstijlen. Het betejent dat orospronkelijk de moerbalekn, waarop de zolder rust, onderdelen zijn van een houtskelet van ankerbalkgebinten en dat de moervalken dus niet op bakstenen muren rustten. Het oorspronkelijke gebouw zal geen bakstenen gebouw geweest zijn, maar een houten bouwwerk met lemen wanden, zoals gebruikelijk bij vakwerkgebouwen.

Noor

(1) De bouwhistorische informatie is ontleend aan het Utrechts Documentatie Systeem en is te raadplegen via . Zoek bij de term “krommer”.

GH-2014-01 Neel van Eupen-van Eenbergen Vormgeving en fotografie

Ton Thelen

Het jaarlijkse ontwerp van de omslag van Gemerts Heem door een kunstenaar, fotograaf of vormgever, dat in 1986 begon met een ontwerp van Paul Verhees bij gelegenheid van het verschijnen van nummer 100 van het tijdschrift, is een traditie geworden. De cultuur van vandaag bouwt aan het erfgoed van morgen.
In 1991 met een grafisch ontwerp, nu als fotograaf presenteert Neel zich. Na de Grafische school gevolgd te hebben, trad zij in dienst bij drukkerij Vos, waar zij inmiddels al 22 jaar als vormgeefster werkzaam is. Thans volgt zij een opleiding aan de Fotoacademie, “de grootste en meest ambitieuze Hogeschool voor fotografie”, onder andere gevestigd in Eindhoven. Zij is derdejaars. De eerste omslag van Gemerts Heem werpt een blik op het in populariteit groeiende historisch spel dat wijd verbreid beoefend wordt, zowel nationaal als internationaal. Het draagt de naam “LArPen”. Dit begrip staat voor “Life Action role Playing”: het collectief deelnemen aan een levensecht rollenspel in een fantasiewereld, gebaseerd op historische tijdperken als die van de romeinen, Kelten, middeleeuwen en ook latere; bevolkt door natuurlijke personen, zoals krijgers, edellieden, burgers, zwervers, bedelaars, geestelijken en ook fantasiewezens als kobolden, elfen en monsterlijke gedrochten. De deelnemers verbeelden een personage waarin zij zich geheel inleven. Kleding, wapens, attributen, dagelijkse voorwerpen, enzovoort zijn veelal zelfgemaakt, zoals de uitrusting die de gefotografeerde jongens dragen. er zijn ook al speciale winkels, waar dit alles te koop is

GH-2014-01 Neel van Eupen-van Eenbergen Vormgeving en fotografie (2)

Ton Thelen

Het jaarlijkse ontwerp van de omslag van Gemerts Heem door een kunstenaar, fotograaf of vormgever, dat in 1986 begon met een ontwerp van Paul Verhees bij gelegenheid van het verschijnen van nummer 100 van het tijdschrift, is een traditie geworden. De cultuur van vandaag bouwt aan het erfgoed van morgen.
In 1991 met een grafisch ontwerp, nu als fotograaf presenteert Neel zich. Na de Grafische school gevolgd te hebben, trad zij in dienst bij drukkerij Vos, waar zij inmiddels al 22 jaar als vormgeefster werkzaam is. Thans volgt zij een opleiding aan de Fotoacademie, “de grootste en meest ambitieuze Hogeschool voor fotografie”, onder andere gevestigd in Eindhoven. Zij is derdejaars. De eerste omslag van Gemerts Heem werpt een blik op het in populariteit groeiende historisch spel dat wijd verbreid beoefend wordt, zowel nationaal als internationaal. Het draagt de naam “LArPen”. Dit begrip staat voor “Life Action role Playing”: het collectief deelnemen aan een levensecht rollenspel in een fantasiewereld, gebaseerd op historische tijdperken als die van de romeinen, Kelten, middeleeuwen en ook latere; bevolkt door natuurlijke personen, zoals krijgers, edellieden, burgers, zwervers, bedelaars, geestelijken en ook fantasiewezens als kobolden, elfen en monsterlijke gedrochten. De deelnemers verbeelden een personage waarin zij zich geheel inleven. Kleding, wapens, attributen, dagelijkse voorwerpen, enzovoort zijn veelal zelfgemaakt, zoals de uitrusting die de gefotografeerde jongens dragen. er zijn ook al speciale winkels, waar dit alles te koop is

GH-2014-01 De Volksvriend heeft weer toekomst

Ad Otten

De gemeente lukte het niet maar wel de door de gemeente in het leven geroepen Molenstichting Gemert-Bakel. Op 17 december 2013 kwamen molenbouwers Beijk bij oud-molenaar Frenk van Roij van ‘De Volksvriend’ aan de Oudestraat. Daar waren ook Egi Roijakkers en Derk de Graaff namens Molenstichting Gemert-Bakel. Egi en Frenk zijn van jongsaf buurt- en oud-klasgenoten. Na een half jaar overleg was er bij Frenk het volledig vertrouwen dat de Molenstichting ‘zijn’ Volksvriend weer een mooie toekomst zou kunnen geven. Dezelfde dag nog werd er een contract opgesteld. Voor 1 euro zou de stenen beltmolen van eigenaar wisselen. In de dagen die er op volgden werd in de koopsom behalve de molen en de belt ook inbegrepen het recht van overpad voor en achter, alsook de grond waarvoor anders notarieel nog ‘overdraairechten’ vastgelegd zouden moeten worden. Op 22 januari 2014 was bij de notaris de officiële overdracht. In de dagen daarna was het meteen een drukte van belang in en om de Volksvriend. Vrijwilligers van de Molenstichting, Jan Ponjé, Derk de Graaff, Egi Roijakkers, molenaar én molendeskundige Jeroen van Boxmeer, Jan van Extel, Cees Jacobs, Harrie van Kessel, molenbeheerder
Frenk, molenbouwers van Beijk BV, Ton van Duijnhoven (molenaar op De Bijenkorf), molenbouwhistoricus Paul Groen, Molenstichting Noord-Brabant, en niet over het hoofd te zien de lange armen van Haegens en zijn kraanmachinisten. Op 4 februari j.l. lichten die tot veler verbazing uit de molenromp een gaaf en kolossaal kroonwiel en nog veel meer. Ook werden geborgen de twee molenwieken, behorend tot de langste van Nederland. Uiteindelijk gaf Haegens de molenromp een nieuwe pet en werd een paar dagen later de molen en de belt nog een flinke schoonmaakbeurt gegeven. De Volksvriend is nu in afwachting van restauratieplan, toegezegde financiën, vergunningen e.d., maar ‘onze’ heemkundekring wil nu alvast een compliment uitbrengen aan het adres van Molenstichting en oud-molenaar. (wordt vervolgd)