Aanvulling Gemerts Woordenboek
W i m V o s
Al een geruime tijd geleden kreeg ik van Harry Slits een aantal aanvullingen en opmerkingen over het Gímmers in het GWB 2017, waarvoor mijn dank.
Opmerking: De lemmata ’aojtskèèje’ en ’eraojtnèèje’ zijn opgenomen vanwege de door Harry aangeleverde extra imperfecta ’skeej eraojt’ en ’neej eraojt’ van het onoverg aojtskèèje en eraojtnèèje.
Harry ontdekte ook een spelfout in het lemma gaow in het GWB 2027 waar in een voorbeeldzin waòr stond i.p.v. waor. Ook voor dit artikel wederom een woord van dank aan Harry voor zijn uiterst nauwkeurige, zeer tijdrovende correctie van dit artikel.
Gímmers – Nederlands
ánhaole
ww I. overg (vormen, zie haole/ haale, h. ángeháld):
- onoverg : uithalen, uitwijken naar links
met een voertuig voor het rechts afslaan (of andersom).
Ik moes iejt ánhaole vùr ik kós afslon.
aojtskèèje
ww onoverg (1skèèj, 2/2m/3 skèèjt/skajt, 1m/3mskèèje,
1/3 skeej/, 2/2mskeejt/, 1m/3m skeeje/ skèèjde/skajde
aojt, is aojtgeskeeje): ophouden, uitscheiden, eindigen.
Haj skeej ’r aojt.
bliejve 1
ww onoverg (1bliejf, 2/2m bliet, 3blie, 1m/3mbliejve,
1/3blíf, 2/2mbleeft/blíft, 1m/3mblívve, is geblívve): blijven.
Erin bliejve: eraan doodgaan, sterven. Haj is ’r
in geblívve.
doen 1
ww (1doew, 2/2mdoet, 3duu, 1/3dí(n), 2/2mdít,
1m/3mdín, h. gedon) I. overg ww: 14. ’t ’r goewd van
doen: rijk genoeg zijn om uitgaven te doen. Hullie
doen ’t ’r goewd van.
dormí
voornaamw bw: daarmee. Zaj wít veul, már dormí
is nòg nie gezíd dè ze aald gelejk hé.
eraojtnèèje
ww onoverg (1nèèj, 2/2m/3 nèèjt, 1m/3m nèèje, 1/3neej/
nèèjde, 2/2mneejt/nèèjde, 1m/3mneeje/nèèjde ’raojt,
is ’raojtgenèèjd): ’m smeren, vluchten, hard weglopen.
gaow
- bw -er, -st: gauw. Èn zo gaow as (zodra)’t hèrfst
waor mí z’n alle de Hoewf in um íkkels èn buujkenùtjes
te zuujke en kestánjes; dor mákte we dan
’ne rozzekrans van.
graas
v ev/geen mv: garage. Haj hí ’n nééj haojs gekaocht
èn zét ’r zèèlf ’n graas baj, òf haj lùt ’r aën baj
zétte, dè weet ik nie krèk.
kummelek
bn -er, -st: 4. armoedig. Wan kummelek beston!
mögge
ww (1/3mög, 2/2mmöt, 2/2mmödde? (:mag jij/mogen
jullie), 1m/3mmögge, 1/3mòg, 2/2mmaogt, 1m/3mmönde,
- gemögge): mogen. I. overg/onoverg 1. mogen,
vrijheid, verlof hebben om iets doen. [Opm: naast
de vragende vorm mög , bv in Mög ik dè éfkes?
hoort men soms de verkorte vormen mö’k en
mèù’k].
nírk
m ev/geen mv: 3. speeksel dat zich in een blaasinstument
verzamelt.
plóffe
ww (-t, -te, h. geplóft): 1. vallen met een dof geluid.
Haj plófte in ’ne stoewl, zo moej waor ie. 2. bepalen
wie hem moet zijn bij een spel met meerdere
personen; drie personen leggen elk een hand
met de rug naar boven op elkaar en bewegen die
drie keer naar beneden onder de uitroep aën,
twaë driej, plòf, en leggen bij plóf hun hand op
hun bovenbeen met de handpalm naar boven of
naar beneden; degene die afwijkt van de andere
twee hoeft hem niet te zijn; de andere twee plóffe
opnieuw met een vierde die mee wil spelen, enz.
Als niemand afwijkt wordt opnieuw geplóft. Als er
twee overblijven doet een derde buiten mededinging
mee om te bepalen wie hem moet zijn.
weete
ww overg (1weet, 2/2m/3wít, 1m/3mweete, 1/3wis,
2/2mweest, 1m/3mwisse, h. geweete): weten. [Opm:
naast de vragende vorm weet, bv in Weet ik veul?
hoort men soms de verkorte vorm Dè wee ’k nie
krèk].
wèèrm
bn wèrmer, wèrmst: warm. Ze zitten ’r wèèrm baj:
ze kannen ’t hèndeg betaole: ze zijn rijk, zitten er
warm(pjes) bij.
witjes
bw van hoedanigheid: witjes, wit, bleek. Wa kiekte
tòch witjes, jónge.
zégge
ww overg (1zég, 2/2mzéégt, 3zí, 1m/3mzégge, 1/3zín,
2/2mzít,1m/3m zín(ne), h. gezíd): zeggen. [Opm: naast
de vragende vorm zég bv, in Wa zég ik? hoort men
soms de verkorte vorm Wa zéé ’k?]. Haj ’s nie zo
slim, wa zéé ’k, haj is zo stóm as ’t áchteránd van
’n vèèrke!
zén(g)2
koppelww (vormen, zie zén(g)1): zijn. (Bij het bepalen
wie hem moet zijn bij een spel): Niezéns: Ik
ben hem niet! (Wie als laatste roept is de klos en
moet hem zijn; vermoedelijk bij kinderspelen uit
de vijftiger jaren).
zitte
ww onoverg (1/2/2m/3zit, 1m/3mzitte, 1/2/2m/3/zaot/zaat,
1m/3mzaote, h. gezaëte): 13. erán zitte: zich (financieel)
kunnen veroorloven. Dè zit ’r baj óns nie an/
-már krèk án: wij kunnen ons dat niet/ nauwelijks
(financieel) veroorloven.
Nederlands – Gímmers
armoedig: kaal, kaol, kummelek
bepalen wie hem moet zijn ( bij een spel):
plóffe, (zie zén(g) 2 )
bleek (ongezond): blaëk, kwèps, pips, wit, witjes
daarmee: dormí
doodgaan: (zie afpikke), (zie bliejve1), dooëdgon,
doudgon, hímmele, kepòtgon (van dieren, mensen)
garage: graas
rijk genoeg zijn om uitgaven te doen: doen (’t ’r
goewd van-)
rijk zijn: (zie wèèrm)
speeksel (in blaasinstrument): nírk 3
uithalen (met een voertuig): ánhaole II
uitwijken (met een voertuig): ánhaole II
vallen (met een dof geluid): plóffe
veroorloven (zich financieel kunnen -): zitte
(erán-)
zodra: (zie gaow II)