GH- 2018 04 Aanvulling op het Gemerts Woordenboek 2017

Wim Vos

Op 3 februari 2018 ontving ik van Martien van den Boom, die in Gemerts Heem al in 1965/’66, nr. 21, p.2-4 een eerste artikel ‘Aaw Gímmers’ publiceerde en daarna talrijke woorden en gezegdes aanleverde, een aanvulling op het in 2017 verschenen Gemerts Woordenboek. Hij was bij het opschonen van mappen en ordners, diverse briefjes met dialectwoorden tegengekomen. sommige woorden die al in het nieuwe woordenboek stonden, had hij weggegooid, andere konden als aanvulling dienen en sommige waren nieuw.

Deze geef ik hier alsnog. Ik heb ze in dezelfde vorm gegoten als de lemmata in het Gemerts Woordenboek. Daarbij heb ik niet het hele lemma met alle betekenissen gegeven, maar uitsluitend de nieuwe betekenis of een al gepubliceerde betekenis (met eventueel het vet gedrukte betekenisnummer) die het woord heeft in de nieuwe uitdrukking. Als in de toekomst deze publicatie ooit gedigitaliseerd wordt, kan deze aanvulling, hoop ik, gemakkelijk ingevoegd worden in de gedigitaliseerde versie.

I. Gímmers – Nederlands

bezwèèj

o ev/geen mv: 1. rompslomp, gedoe. (=hírrejeej).

burrie

v ev/mv -s: 1. lamoen, berrie (gew.), tweearmige disselboom v.e. kar. (Na een werkpauze:) Kòm, we moete wír in de burries: we moeten weer aan het (zware, moeilijke) werk.

dun

bn –ner, -st: 1. dun. 2. met grote tussenruimten tussen de verschillende delen of eenheden. Ze hé vort dun haor. De goej zitte dun: goede, eerlijke mensen zijn dun gezaaid.

érghajd (èrreghajd, èrregeghajd)

v ev/geen mv: een ernstige, kwalijke zaak. ’t Is nie zon èrghajd/ èrreghajd/ èrregeghajd: het is niet zo erg.

haawe

ww: (1haaw, 2/2mhawt, 3héélt, 1m/3mhaawe, 1/3hiejl, 2/2mhiejlt, 1m/3mhiejle, h. gehaawe) II.1. gaan. Wor hawd’ ’t hín: waar ga je heen?

hín (hén)

bw van plaats: heen. 1. naar een verwijderd punt. Wor hawd’ ’t hín: waar ga je heen?

hírrejeej

o ev/geen mv: rompslomp, gedoe. Dè ’s ’n héél hírrejeej: dat is me nogal wat, een heel gedoe. (=bezwèèj). [Opm: Vgl. het Ned. tw heremijntijd; ‘heremejee’ komt als tw voor in een liedje van Aart staartjes, ‘Heremejee, ik heb een 2’].

inhébbe

ww overg (vormen, zie hébbe, h. in-gehad): 3. te betekenen/beduiden hebben, voldoende van belang zijn, betekenisvol zijn. ’t Moet ’r wél van inhébbe: het moet wel belangrijk genoeg zijn.

kòp

m ev/mv –pe verkl köpke: 1. hoofd, kop. Haj worde zo kaod dèt ie mí ’ne koje kòp (boos, woedend, kwaad) no haojs ging.

kléén1

bn m ev klénne/klánne; v/o ev en m/v/o mv kléén; klánder/klánner/klénder/klééner/klénner, klánst/klénst: klein.

líllekeghajd

v ev/geen mv: lelijkheid. De líllekeghajd van dè nééj gebaow slù alles.

natteghajd

v ev/ geen mv: nattigheid. Ge mákt ’m niks wejs, haj vuult mee natteghajd.

ooëgendiender (ougendiender)

m ev/mv –s: ogendienaar, iemand die een ander naar de ogen ziet, vleier. Zonnen ooëgendiender hoewfde ’r nie baj te haole, án zo ínne hédde niks nie.

òrde

v ev/geen mv: orde. D’n dieje is nie krèk in òrde: hij mankeert iets (lichamelijk/psychisch).

ròtteghajd

v ev/geen mv: 1. rottigheid, bederf. ’t Is ’ne valappel, snèèjt ’r de ròtteghajd már aojt. 2. gemene streek. Ròtteghajd aojthaole.

taatere (taatele)

ww onoverg (-t, -de, h. getaaterd/getaateld): luid kletsen. Ze laojsterde nie már waoren elaën már tígge mekaor án ’t taatele.

verdulleme (verdummele)

tw bastaardvloek: verdomme. Verdulleme, naw stooët ik evél m’nen taën.

verdummele

tw bastaardvloek: zie verdulleme

II. Nederlands-Gímmers

bederf: klaad 6, ròtteghajd

beduiden (te – hebben): inhébbe 3

belang (voldoende van – zijn): inhébbe 3

belangrijk (- zijn): inhébbe 3

betekenen (te – hebben): inhébbe 3

betekenisvol (- zijn): inhébbe 3

boos: bruusteg, kaod, kaoj, (zie kòp 1), kotteleg, smírreg

dun (- gezaaid): (zie dun 2)

gaan (naa r een bepaald doel): ándoen I,2; haawe II,1

gedoe: begankenes, bezwèèj, gedoew, genèùjk, genaojk, hírrejeej, speul

kletsen (luid -): taatele, taatere

kwaad: bruusteg, kaod, kaoj, (zie kòp 1), kotteleg, smírreg

lelijkheid: líllekeghajd

mankeren: hébbe, mekeere, (zie òrde)

nattigheid: natteghajd

ogendienaar: ooëgendiender, ougendiender

orde: òrde

rompslomp: begankenes, bezwèèj, gedoew, hírrejeej, ópstand

rottigheid: ròtteghajd

streek (gemene -): ròtteghajd

verdomme: gòdverdorrie, gòrdie, gòrdölme, gòrdorrie, gòrtemiej, márdítte, pòdòmme, verdòkke, verdòmme, verdorrie, verdulleme, verdummele

werk (moeilijk, zwaar -): toewr, (zie burrie)

woedend: (zie kòp 1)

zaak (ernstige/kwalijke -): èrghajd, èrreghajd, èrregeghajd

GH-2018-04-Aanvulling-op-het-Gemerts-Woordenboek-2017.pdf