GH- 2018-01 Over oude klare en een pistool

Hein van Dooren

Een kleine verzetsdaad kon tijdens de Tweede Wereldoorlog verstrekkende gevolgen hebben. In het vorige nummer van Gemerts Heem lazen we over Jo Kalkhoven, zoon van de Handelse hoofdonderwijzer, die bijna in de Scheveningse gevangenis werd opgesloten omdat hij een propaganda-affiche van de SS van de voordeur van een NSB’er afscheurde. Alleen op voorspraak van Willy Engbrocks wist hij aan celstraf en een mogelijk deportatie naar Duitsland te ontsnappen.

Naar aanleiding van dit verhaal vertelt Wim van de Vossenberg uit Handel dat ook hij een heftige herinnering heeft aan Engbrocks – Rijksduitser, SS’er en staflid in het beruchte kamp Amersfoort, maar volgens de overlevering bovenal een goedmoedig mens die door de loop van de geschiedenis in een zeer lastige positie terechtkwam.

Piet van de Vossenberg, de vader van Wim, verdiende in de jaren dertig en veertig zijn brood als boer en kastelein. Hij had een zogenaamd A-verlof voor zwak-alcoholische dranken. Omdat boeren in de omgeving zich ook graag oude klare lieten inschenken, verzon hij een list. Vaste klanten werd verzocht naar de keuken te komen waar hij dan met de fles jenever klaarstond. Frans Vredegoor, een NSB’er die een boerderij had In de Reij, lustte ook wel een jenevertje, maar Piet van de Vossenberg gaf hem te verstaan dat hij naar de donder kon lopen. Meepesant verbood hij hem de toegang tot zijn café. Vredegoor liet dat niet over zijn kant gaan en beende rechtstreeks naar Willy Engbrocks die een stukje verderop in Handel woonde.

Volgens Wim van de Vossenberg – een schoolkameraad van Willy Engbrocks’ zoon Jacques – kwam Engbrocks in SS-uniform naar het café met in zijn kielzog Frans Vredegoor. Hij richtte in de huiskamer van de boerderij zijn pistool op Piet van de Vossenberg die in een stoel zat. “Ik zie het nog zó voor me”, zegt Wim van de Vossenberg. Engbrocks gaf Piet te verstaan dat hij Vredegoor net zo moest behandelen als alle andere caféklanten. Volgens Wim trok Engbrocks zijn pistool niet om zijn vader onder druk te zetten – hoewel die ongetwijfeld het koud zweet moet zijn uitgebroken – maar om Vredegoor in de waan te laten dat hij handelde in de geest van de Führer.

Vredegoor heeft het café van Van de Vossenberg nadien trouwens nooit meer bezocht.