GH-2016-03 Tenslotte
Ad Otten
Uit de koker van Stichting Gemert Vrijstaat is veel tot stand gekomen in samenwerking en in goede verstandhouding met derden. Steun van particulieren en de gemeente zijn daarbij van groot belang geweest. Uitstekende contacten zijn ook opgebouwd met bijv. Zorgcentrum Ruijschenbergh en met Goed Wonen. Na de terugbezorging van de weer gave Elisabeth komt op een muur in het restaurant van Huize Ruijschenbergh een gedicht in het Gemerts dialect: Het Vèldboekèt.
En wat de woningbouwvereniging aangaat: de herplaatsing van de eerste steen van het voormalige Gasthuis is al ter sprake gekomen. Bijzonder en direct in het oog springend is ook het mysterieuze gele kunstobject voor het kantoor in de Drossard de la Courtstraat. Door plaatsing in de as van de nieuwe straat “Standaardmolen” is het vandaaruit ook een blikvanger. Goed Wonen ziet het van meet af aan wel zitten: kunst van Gerard van Lankveld: “Goed Wonen à la Rietveld”. Zij weet ook raad met de op verzoek voor appartementencomplexen aangeleverde namen: Insulinde en Nusantara (Indiëplantsoen), Molenaar (Peperbus), Schoutenhuis (Groeskuilenstraat) en Merlettenhuis (Einattenhof) en Goed Wonen zorgt er voor dat bewoners en bezoekers in de entreehal van de appartementengebouwen meepesant worden geïnformeerd over de historische achtergrond van de namen.
In 2014 komt het ook tot een beeldreliëf van Macropedius (van kunstenares Maria Rijkers). Het staat in een lege nis boven de voordeur van een vrijstaand huis op de hoek van het Macropediusplantsoen.
Stimulerend en hier vermeldenswaard is de activiteit die Stichting Kruidentuin van Nederland heeft ontplooid in het verlengde van het door de heemkundekring bij de gemeente aangekaarte gemeentelijk luikenproject. Met een kleine stimuleringssubsidie weet ‘Vrijstaat’ zelf twee pandeigenaren te bewegen de luiken aan hun huis te voorzien van een wit-zwarte zandloper en we vinden de gemeente bereid dat te doen met het nonnenpoortje in de kloostermuur tegenover Mariënburg. Maar dankzij de activiteit van Stichting Kruidentuin van Nederland is dit wit-zwarte logo pas echt karakteristiek geworden in het Gemertse. In een luttel aantal jaren least de stichting zo’n 1000 kruidenbakken aan inwoners en bedrijven. Allemaal voorzien van die uniforme zandloper. Geweldig!
We verwerven de eerste steen van de kiosk anno 1936. Een fragment van de grafzerk van de eerste rector van de Latijnse School uit het jaar 1624. Alphons Arts restaureert voor ons (pro Deo) twee grote schilderijen van de plaatselijke negentiende-eeuwse portretschilder Nicolaas Winteroy. Alphons hebben we vorig jaar gevraagd om het uit 1904 daterende bijzondere dorpsgezicht van ‘De Mortel met twee kerken’ te verbeelden. De uit 1848 daterende eerste kerk van De Mortel is pas gesloopt nadat in 1904 de huidige kerk is ingewijd. Van De Mortel met twee kerken is geen afbeelding bekend. Maar die bestaat nú wel. Het is de bedoeling dit kunstwerk in de herfst van 2016 in bruikleen aan te bieden aan de dorpsraad De Mortel voor een publieke plaats in de dorpskern.
Ten tijde van het vertrek van de paters van de Heilige Geest uit Gemert (2011) portretteert Piet Kuppens op ons verzoek Charles Luttenbacher met de donjonpoort van het kasteel op de achtergrond. Luttenbacher is in 1914 de stichter van het seminarie van de congregatie.
Van Albert van Boxtel verwerven we tegen kostprijs een door hem naar een origineel uit Museum Boymans-van Beuningen (Rotterdam) geschilderd portret van vice-admiraal Jan van Amstel. Alle genoemde objecten ‘verblijven’ in de Heemkamer.
Maar er is nog meer: In het kader van het gemeentelijk project ‘Vitalisering Binnengebied’ komt er een tourniquet in de kloostermuur van Nazareth naar De Stroom, waardoor een wandeling binnen en ‘buitenom’de kloostermuur van Nazareth mogelijk wordt. De gevelsteen naast het nonnenpoortje tegenover Mariënburg wordt ‘gezoet’ en weer leesbaar: Anno 1900 – Soeur Mère Angela Kemps. Het curieuze lijkenhuisje van de zusters Franciscanessen wordt van binnen en van buiten opgeknapt als schoolexamenproject en de in deplorabele staat verkerende cementen schedeltjes op de penanten aan de entree van het kloosterkerkhof worden vervangen door duurzamer koppen. Spijtig genoeg is kort daarna de gesmede hofpoort gestolen, het lijkenhuisje beklad en de raam ingegooid. Maar de opknapbeurt heeft laten zien dat het gebouwtje op termijn en binnen een bebouwde en veiliger omgeving straks als curieus monumentje van het uit andere tijden daterende nonnenklooster toch iets te bieden heeft. Voor het interieur houden we ‘voor straks’ nog iets ‘onder de pet’.
In het kader van ‘Vitalisering Binnengebied’ maakt kunstenaar Hub Clerx een duurzaam uitgevoerd oud schoolbord met daarop in schoolschrift het aftelversje Hollleke Bolleke… dat de geamputeerde achtergevel van de Komschool aan de Komweg een stuk minder leeg en doods maakt.
Uitgevoerd in samenwerking met de gemeente is de bijzondere wissellijst (op een zuil) met een reconstructie van het legendarische Slotje in de Deel naar de toestand van rond 1750 (door architect Leo Bekkers met dank aan Jan Timmers). De zuil staat in het plantsoen tussen Het Slotje en de Louis Couperusstraat. Vanuit Deel gaat ‘Pad naar het Slotje’ er recht op af.
Voor de gevel van Binderseind 2 creëert Toon Grassens een wapenschild (in polyester) van de Orde der Dominicanen die hier in 1639, op de locatie van de villarij, het predikherenklooster bouwt. Later is het klooster gereformeerde kerk, woning van dominee en schoolmeester, doofstommeninstituut, enz. De villarij is van 1908, het gesmede hek aan de straatkant markeert nog het vroegere ‘geuzeneiland’ in Gemert. Overbuur-kunstsmid René van de Crommenacker smeedt op ons verzoek naar het voorbeeld van de bordjes aan Amsterdamse bruggen nu naambordjes ‘Geuzenkerk’ en ‘Geuzenschool’ en klemt die aan het hek van de voortuin.
En heeft u ooit het kleurige en ‘zwangere’ (keramisch) nestkastje gezien in de archieftuin? Op een kunstmarkt gekocht van Diny Timmers om de uitstraling van de op een kerkhofje lijkende archieftuin om te buigen naar een breder georiënteerde beeldentuin. Toekomstmuziek!?
De lijst van uitgevoerde ‘Gemert Vrijstaat Werken’ is nu bijna compleet. Uitgebreid onderzoek naar de onmiskenbaar rijke Gemertse heraldiek leidt tot de publicatie ‘De handtekening van de Teutonen’ (Ad Otten) dat naast ter plaatse ingebrachte adviezen meteen kan worden aangewend bij de dan onderhanden restauratie van het kasteel.
Voor de uit 1714 daterende weefrietbank – op de hele wereld is geen oudere bekend – wordt een plaats gevonden in het wevershuis van het Boerenbondsmuseum. Zes generaties Grassens maakten op deze ‘bank’ het weefriet, de ziel van het (weef)getouw, dat erg bepalend is voor de kwaliteit van het weefsel. Of daardoor Gemerts Bont geworden is tot Brabants Bont? Oud-fabrikant Felix van den Acker moet er efkes om lachen maar zegt dan volmondig: ‘JAAA!’.