GH-2016-02 Het geheim van Theo Slits

Paul Verhees

Conservator Piet Borneman van het Museum voor Dovenonderwijs in Sint-Michielsgestel zag iets raars op zijn nieuwe aanwinst. Bij de familie Slits in Gemert had hij het schilderij opgehaald, dat was gemaakt ter gelegenheid van het 25-jarig priesterjubileum van Theo Slits. Gemertenaar Slits vierde dat zilveren priesterjubileum in 1873, toen hij directeur was van het Instituut voor Doven in Sint-Michielsgestel. Het was dan ook niet toevallig dat de familie Slits drie jaar geleden bij het Museum voor Dovenonderwijs terecht kwam, toen ze een nieuwe bestemming zocht voor het geërfde schilderij.
Conservator Borneman aanvaardde het geschenk. Maar zijn aandacht werd dus getrokken door iets raars. Een rechthoekig zwart vlak tekende zich af in het schilderij, alsof er iets achter het schilderdoek zat.
Borneman liet het door vocht aangetaste schilderij restaureren en vroeg speciale aandacht voor de rechthoekige vlek. De restaurateur ontdekte dat er aan de achterkant van het ingelijste schilderij een brief was geplakt.
De handgeschreven brief was nog maar amper te lezen. Jarenlange inwerking van vocht had een vernietigende uitwerking gehad op inkt en papier. Toch liet de tekst zich nog gedeeltelijk reconstrueren. Iemand had de levensloop van een niet met name genoemd persoon opgetekend en bij het schilderij gevoegd.
De aanvang van de brief is nog het meest in nevelen gehuld. In de eerste leesbare fragmenten staat: “Safral … op gelijk terijgf …” Dan kan gelezen worden: “Ij ete Zulons pos der gemeente Stoppeldijk int…” Na “Oude afgebrokene kerk de 8 november 1846” gaat het lezen al wat rapper.
“Aangenomen als kweekeling in het instituut voor Doofstommen te St Michiels Gestel d’n 16 october 1856 – Gedoopt Den 12 april 1852 – Eerste H Communie gedaan den 31 maart 1864 – in de oude kapel (thans leskamer) – Aldaar vertrokken den 26 april 1865 – Eens het Instituut te St Michiels Gestel bezocht, S n’ c ‘n 24 julij 1872 – Lid der H Familie geworden d’n 25 mei 1873 – In de St Gerulphuskerk te Rapenburg, gesticht in 1860”
De watervlekken in het schilderij – feitelijk is het een ingekleurde tekening – konden bij de restauratie niet volledig worden weggewerkt zonder de tekening te beschadigen. Wel zijn de vlekken minder opvallend gemaakt. De mysterieuze brief is teruggeplaatst en nu via een venster achter het schilderij zichtbaar.
Wie zou verwachten dat de brief een geheim zou prijsgeven over Theo Slits (1825-1876) komt bedrogen uit. Dat Slits van 1864 tot 1876 de derde directeur was van het Instituut voor Doven in Sint-Michielsgestel was bekend. Dat dit instituut bij akte op 1 oktober 1840 in Sint-Michielsgestel is opgericht door Martinus van Beek wisten we ook. Dat die als rector van de Latijnse School in 1828 zijn lessen aan doofstommen begonnen was in Gemert, is ook geen geheim. Het instituut wordt tegenwoordig voortgezet onder de vleugels van Kentalis, een instelling die gespecialiseerd is in onderzoek, zorg en onderwijs voor mensen met een beperking in horen of communiceren. Het hoofdkantoor staat nog altijd in Sint-Michielsgestel. We weten het allemaal.
Wat staat er dan in die brief die zo geheimzinnig achter het schilderij was geplakt? Ach, soms is een mysterie alleen maar spannend, zolang het een mysterie is. Na enige studie bleek de brief geen noemenswaardig groot geheim te bevatten. Hoewel in de tekst nergens een naam te lezen is, heeft het museum door archiefonderzoek kunnen achterhalen dat het een soort curriculum vitae betreft van Johannes Franciscus Campen. Deze Johannes Campen was een oud-leerling van het Instituut voor Doven. Hij was de maker van de ingekleurde tekening ter gelegenheid van het priesterjubileum van Theo Slits in 1873. Eigenlijk gaat het hier dus om een uitgebreide signatuur van de schilder.