GH-2016-02 Bijzondere muntvondst De Mortel

Jan Timmers

In het jaarboek van munt- en penningkunde van 2015 verscheen een artikel over een bijzondere vondst van vijf munten in De Mortel in januari 2015.1 We citeren: “eerst twee Keulse penningen en één Utrechtse, en enkele dagen later nog een Utrechtse en een Luikse. De munten werden verspreid aangetroffen op een oppervlakte van ongeveer twee vierkante meter. De grond was verploegd, en bovendien leek er grond uit een nabij gelegen sloot te zijn gestort. Qua periode passen de munten goed bij elkaar. Er hoeft dan ook nauwelijks aan te worden getwijfeld dat de munten oorspronkelijk bij elkaar hoorden en samen zijn gedeponeerd of verloren.”
In het artikel worden de munten gedetailleerd beschreven. De Utrechtse munten (figuur 1 en 2) zijn geslagen door de Utrechtse bisschop Burchard (1099-1112). De Luikse munt (figuur 3) is van bisschop Otbert (1091-1119) en de twee Keulse munten (figuur 4 en 5) zijn van bisschop Frederik I van Schwarzenburg (1100-1131). Opvallend is dat alle munten geslagen zijn door bisschoppen en dan ook nog uit verschillende bisschopssteden. De munten van Utrecht zijn uiterlijk in 1106 geslagen. De Luikse munt is een unicum. Tot nu toe is eenzelfde munt nog niet eerder gezien. De munten moeten kort na 1106 begraven zijn.
Het is een bijzondere vondst. Immers, afgezien van losse vondsten, zijn uit de periode rond het jaar 1100 nauwelijks muntvondsten bekend uit de Nederlanden en het aangrenzende Rijnland. We citeren verder: “De vondst De Mortel 2015 is (vooralsnog?) het vroegste bewijs van een gemengde circulatie op het huidige Nederlandse grondgebied (een recent opgegraven muntvondst in Geldermalsen is op zijn vroegst in 1113 begraven). De samenstelling van de vondst De Mortel 2015 geeft mooi weer dat de vondstlocatie is gelegen tussen Keulen, Luik en Utrecht.”
Waarom de munten destijds begraven zijn is niet bekend. Op oude akkers worden met een metaaldetector regelmatig munten en andere bijzondere vondsten aangetroffen. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze vondsten in de akker begraven zijn als offer of als dank voor een geslaagde oogst. De munten van De Mortel zijn echter uit een veel vroegere periode dan andere muntvondsten op akkers. Of ze met hetzelfde doel in de grond terecht gekomen zijn is vooralsnog onduidelijk.

NOTEN:

1. Jos Benders, Bouke Jan van der Veen & Steef van Creij; De muntvondst De Mortel (Gemert) 2015, verborgen begin twaalfde eeuw. Een vroeg bewijs van gemengde circulatie; Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 102 (2015), 97-102.
2. Jan Timmers; Oogst van gewijde grond, Muntvondsten van Gemertse akkers; Gemerts Heem 2011, nr 4, blz 1-4.