GH-2015-01 Vredesmaagd:”Hun offer is onze toekomst”

Ad Otten

’n Prachtige foto is het die op de Fotokijkdag van zondag 2 november j.l. werd gepresenteerd bij Dientje: Nel de Fost, later bekend als Nel van den Elsen-de Fost, als vredesmaagd op een boerenkar in de bevrijdingsoptocht van 31 augustus 1945. Nel staat hier tussen aan de ene kant een grafsteen met de namen van Jan Vilé en Adr. Beekmans, de Gemertse stoottroepers die zich aansloten bij de geallieerden en sneuvelden in de bevrijdingstijd, en de naam van Paul van Oostveen, die het leven liet bij de belegering van het kasteel op 11 mei 1940. Aan de andere kant een grafsteen met de tekst “Hun offer is onze toekomst”. Nel lijkt hier model te staan voor de vredesmaagd die in juni 1947 op het Ridderplein zal worden onthuld. Toch zou dit op toeval moeten berusten. Want al is er tot op heden niks van teruggevonden in het gemeentearchief uit mondelinge overlevering van de leden van een indertijd in het leven geroepen oorlogsmonumentcommissie1 is bekend gebleven dat het eigenlijk de bedoeling was om daar ter plaatse aan de kasteelgracht een al dan niet steigerend paard te plaatsen, met zadel maar zonder ruiter. Kort voor een laatste bezoek van een ‘commissie uit Gemert’ aan het atelier van Charles Eijck zou dat model echter zijn ingestort. Het is ook niets niks om een gekleid paard overeind te houden… Op het laatste moment – voor de onthulling was al het een en ander geregeld – is toen besloten tot een veel stabieler dan een paard uit te voeren vredesmaagd. Het werd een in delen gebakken beeld van witte chamotte van de hand van Jacques van Rhijn, die in het atelier van Charles Eijck werkte. In een plantsoen aan de Dommel in Sint-Oedenrode is een paar jaar later door dezelfde Jacques van Rhijn, maar dan onder zijn eigen naam, een vrijwel identieke maagd geplaatst als die in Gemert. Het ’toeval’ wil dat deze Jacques een dikke tien jaar later op de Academie voor Industriële Vormgeving (de huidige Design Academy) in Eindhoven de docent en leermeester is van Toon Grassens, de kunstenaar van de veel duurzamer maar ook veel duurdere granieten vredesmaagd die vandaag-de-dag over het Ridderplein uitkijkt.2

Bronnen:
1. Het initiatief voor een oorlogsmonument in Gemert kwam van de voorzitter van de Afdeling Gemert van de Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland et weten fabrikant Antoon Roelofs. Hij heeft het monument ook voorgefinancierd. Pas later is het ‘project’ door de gemeente overgenomen. Informatie over de ‘commissie’ is afkomstig van wijlen Leo Vilé die namens de nabestaanden van de oorlogsslachtoffers, en wijlen Jan van Berlo die als wethouder, deel uitmaakten van de commissie.
2. Zie: Het mysterie van de Vredesmaagden (google ‘mysterie 31’); Anny vd Kimmenade-Beekmans, Kunstenaars en het echtpaar Roelofs, in: Gemerts Heem 2011 nr.1.

Bekijk PDF