GH-2013-01 Vissen in de Peel met een Tiger Moth

Ruud Wildekamp

Tijdens een vlucht van het Rotterdamse vliegveld Zestienhoven naar het Limburgse vliegveld Beek was een De Havilland DH-82 Tiger Moth, op maandagmiddag 22 mei 1961, gedwongen een voorzorgslanding te maken in de Gemertse Peel. De vlieger, de heer G.M.S. Csizmadia die volgens de Helmondse Courant van dinsdag 23 mei een uitgeweken Hongaar, was van plan om die dag te gaan vissen in de Limburgse Maas. Van zijn baas, het luchtreclamebedrijf “Nastra Luchtreclame Service N.V.” te Rotterdam, mocht hij voor de reis een van hun sleepvliegtuigen met de registratie PH-BIS gebruiken. Boven de Peel zakte de oliedruk van zijn Gipsy motor echter alarmerend en begon te sputteren. Kort daarop sloeg deze af en kwam de propeller tot stilstand. Direct zocht hij naar een stuk vlak terrein om een noodlanding te maken. Tussen de Mortelse Peel en Elsendorp zette hij de tweedekker zonder verdere problemen aan de grond. Nieuwsgierige kijkers uit de omgeving waren snel ter plaatse en zagen de piloot de motorkap losmaken om te trachten het euvel te herstellen. Enkele van de Elsendorpers waren hem daarbij behulpzaam, vooral met goede raad. Na enige tijd dacht hij klaar te zijn en gaf hij een ruk aan de propeller. De motor startte weer en direct begon het toestelletje te rijden. Csizmadia trachtte al hollende in de cockpit te springen. Iets wat hem niet lukte. De omstanders zagen kans de taxiënde machine te stoppen maar daarbij raakte de draaiende propeller met de tips de grond die daarop afbraken. De Tiger Moth was nu voor de tweede maal onklaar. In deze
staat kon er niet meer mee worden gevlogen.

Er restte de vlieger niets anders dan met enkele van de kijkers naar de dichtstbijzijnde boerderij te lopen en daar naar het bedrijf op de thuishaven in Rotterdam te bellen. Hem werd toegezegd dat ze een monteur zouden sturen maar dat die eerst de volgende dag ter plaatse kon zijn. Daarop haalde de onfortuinlijke piloot zijn vistentje uit het toestel en zette dit naast het vliegtuig op. Daarin zou
hij de nacht doorbrengen.

Intussen was ook de Rijkspolitie uit Gemert gearriveerd en maakte twee processen verbaal van het gebeuren op. Een voor Justitie en een voor de Rijksluchtvaartinspectie. Voor Caizuadin waren zij zo vriendelijk wat te eten te halen zodat het toestel niet onbeheerd zou blijven.

Daags daaropzijn de heren Foppele, eigenaar van het luchtreclamebedrijf, en zijn monteur de heer Sneep, naar Elsendorp gereden. Daar aangekomen startte Sneep het onderzoek naar het probleem met de motor. Geconstateerd werd dan de leiding van de olietemperatuurmeter was gebroken. Het meten van de olietemperatuur gebeurt bij de Tiger Moth in de toevoerleiding naar de oliepomp. Door de breuk in de leiding had de pomp waarschijnlijk lucht aangezogen, wat tot een mindere oliedrukaanduiding en het slingeren van de meter heeft geleid. Na een nieuwe olietemperatuurmeter gemonteerd te hebben heeft hij de krukas opgemeten en een propeller, geleend van Aero Ypenburg N.V. geplaatst. Na deze werkzaamheden heeft Sneep een half uur lang de motor proefgedraaid waarbij alles normaal verliep.

De vlieger heeft daarop, door tussen komst van de aanwezige luchtvaartpolitie, toestemming van de Rijksluchtvaartdienst verkregen voor een proefvlucht. Gedurende ongeveer een kwartier heeft hij boven het veld de motor uitgeprobeerd bij verschillende
toerentallen. Nadat hij de motor in orde had bevonden is hij terug naar Rotterdam gevlogen. Tijdens de overtocht zijn de oliedruk en de temperatuur normaal gebleven.

Eenmaal terug op Zestienhoven heeft monteur Sneep het oliesysteem en de olietank gedemonteerd en gespoeld. Daarbij werden geen bijzonderheden geconstateerd. Na deze werkzaamheden is de motor nog niet proefgedraaid en is nog geen testvlucht
uitgevoerd omdat er nog geen nieuwe propeller beschikbaar was. Na het faillissement van Nastra in 1963 ging het toestel over naar de NV Luchtvaartmaatschappij General Aviation Rotterdam

Bij het onderzoek naar dit luchtvaartincident stuitte ik op meerdere problemen met de motor van deze Tiger Moth en een ander incident waarbij dit toestel “total loss” raakte. Dit verhaal wil ik u niet onthouden.

Op 5 juli 1968 startten om 11.45 uur drie Tiger Moths van de maatschappij General Aviation, daarbij ook de PH-BIS. De drie zouden reclameslepen vliegen boven het strand tussen Bergen aan Zee en Vlissingen. Na drie uren vliegen bevond de formatie zich juist voor het strand boven de Noordzee ter hoogte van Noordwijk. Op het moment dat bij het toenmalige REM-eiland1 werd gevlogen, vertoonde de motor van de PH-BIS weer kuren en had de neiging om af te slaan. De bestuurder, de heer P.M. Donker besloot daarop bij het eiland een noodlanding op het water te maken zodat hij snel gered zou kunnen worden. Hij vergat echter zijn sleep af te werpen. Deze raakte daarop verward in de opbouw van het eiland waarop het vliegtuig wel heel drastisch tot stilstand kwam en in zee dook. Het zonk onmiddellijk waarbij de vlieger, al onderwater, zich kon bevrijden en naar de oppervlakte kon komen. Vanaf het platform van het REM-eiland zag men geen kans om hem te redden. Hij heeft daarop, niet voorzien van een zwemvest, een uur in het water gelegen voordat een helikopter van de Marine Luchtvaartdienst hem opviste.

Door dit ongeval raakte de PH-BIS volledig vernield en werd afgeschreven.

1 Het REM-eiland was een platform in de Noordzee op 9km buiten de kust ter hoogte van Noordwijk. Vanaf dit platform verzorgde de Reclame Exploitatie Maatschappij, vanaf augustus 1964, commerciële televisie uitzendingen onder de naam TV-Noordzee. Al in december bestormden mariniers het eiland en nam de Nederlandse staat de apparatuur in beslag. Het heeft daarna nog enkele jaren
dienstgedaan als meetstation voor Rijkswaterstaat. Daarna is het overgebracht naar de haven van Amsterdam. Daar is het nog enige tijd geëxploiteerd als restaurant voordat het werd gesloopt.

BRONNEN:

Aviation Safety Network (http//aviation-safety.net).

Helmondse Courant, dinsdag 23 mei 1961.

Nationaal Archief, Raad voor de Luchtvaart, 2.16.107,
inv.nr. 2879 Stukken betreffende de registratie van ongevallen en voorvallen met sleepvliegtuigen.

.

Bekijk PDF