GH-2013-01 Gemertse galgenvelden

Jan Timmers

In één van de vorige nummers van Gemerts Heem kwam de aanleg van de Beeksedijk in Gemert aan de orde.1 In 1662 bleek de
Beeksedijk te zijn aangelegd. Verder werd duidelijk dat men vóór de aanleg van die weg via de huidige Galgenveldseweg naar de brug over de Snelle Loop moest als men naar Beek en Donk wilde. De Galgeveldseweg zou zijn naam hebben gekregen omdat het de weg was naar de plaats waar “het gericht van Beek en Donk” stond. Met het gericht (ook soms: gerecht) wordt de gerechtsplaats aangeduid waar de galg stond en waar de ter dood veroordeelden hun “gerechte” loon kregen. Op een kaartje van 1814 van het betreffende stukje van Beek en Donk stond destijds inderdaad een galg getekend: de Beek en Donkse galg. Inmiddels hebben we ook
eens goed gekeken naar de kaart van de Meierij die landmeter Hendrik Verhees tekende in 1794.2 Een fragment van die kaart drukken we hierbij af. En jawel hoor, het klopt helemaal. Langs de Snelle Loop tekent Hendrik Verhees aan de Beek en Donkse kant een galg. Maar…. ook aan de Gemertse kant van diezelfde Snelle Loop, precies tegenover de Beekse galg staat nog een tweede galg
getekend: een Gemertse galg.

Onze Galgeveldseweg is dus niet alleen de weg naar de Beekse galg, maar ook naar de Gemertse galg. En het perceel waar die Gemertse galg stond schijnt vroeger inderdaad aangeduid te zijn met de naam ‘het galgeveld’.3

Deze verrassing betekent dat er een tweede Gemertse galg geweest is. Al eerder was bekend dat er langs de weg van Gemert naar Helmond op Milschot een galg gestaan heeft. Ook daarvan is een tekening gemaakt op een oude kaart.4 De galg op Milschot lijkt een langere voorgeschiedenis te hebben. Het was nu eenmaal belangrijk dat de galg op een plaats bij de gemeentegrens stond waar veel passanten voorbij kwamen. Aanvankelijk zal het op de voormalige Helmondsepad veel drukker geweest zijn dan op de oude weg naar
Beek en Donk. Op de kaart van Verhees komt de galg bij Milschot niet meer voor.

NOTEN:

1. Gemerts Heem, vol.54 (2012) nr.1 p.14-20

2. Meierijkaart van Hendrik Verhees anno 1794, Collectie kaarten en tekeningen van het Streekarchief Langs Aa en Dommel, nr 4A02

3 Mondelinge mededeling van wijlen Jacques van den Broek (gemeentesecretaris), aan Ad Otten.

4 Ad Otten; Van Gemert naar Helmond: een weg uit de vergetelheid; Gemerts Heem Jrg. 28 (1986) p.109-115