GH-2012-03 Een Thorvaldsen look-a-like uit 1872

Ad Otten

In de loop van 2010 realiseerde ‘onze’ Stichting Gemert Vrijstaat in de tuin van het gemeentearchief aan de Ruijschenberghstraat een soort van ‘stenen archief’ van de Heemkundekring, dat door menigeen gehouden wordt voor een kerkhof. Een flink deel van de daar opgestelde ‘stenen’ is ook inderdaad van kerkhoven afkomstig, maar toch moeten we de collectie beschouwen als een vrij willekeurige verzameling van corporele documenten uit Gemerts verleden. Jaren en jaren achtereen lagen de meeste van deze stenen ‘in de weeg’ op de gemeentewerf. Meerdere malen verplaatst om vervolgens opnieuw ‘in de weeg’ te liggen. De gemeentewerf was ‘die staën’ op zeker moment ‘vort hartstikke moej’. Gemert Vrijstaat kreeg daar lucht van, mocht de stenen ophalen, en plaatste die toen in de tuin van het vroegere rectoraat van de Latijnse School als een soort stenen archief in de publieke ruimte. Het zijn allemaal MONUMENTJES, die herinneren aan ’n stukske Gemertse geschiedenis of ’n stukske Gemerts leven van toen. ‘Zeund um no de stòrt te brénge! Tòch?’

Het meest aansprekende ‘stuk’ is een kindergrafzerk waarin opgenomen een reproductie van “De Nacht” een reliëf van de wereldberoemde Deense beeldhouwer Bertel Thorvaldsen (1770-1844). De marmeren “Nacht” (uit 1815) hangt als bruikleen van het Thorvaldsen-Museum (Kopenhagen) in het Albert & Victoria Museum in Londen. Het verbeeldt een engel met in haar armen een dood en een slapend kind. Er was ook een tegenhanger die “De Dag” verbeeldt. Thorvaldsen heeft vanaf zijn 19de levensjaar tot zijn 68ste geleefd en gewerkt in Italië en hij geldt als dé vertegenwoordiger van het neo-classicisme in de beeldhouwkunst.
De Gemertse versie van De Nacht is veel kleiner, van imitatie-marmer en ook niet exact gekopieerd. Maar wel ‘skon’. Hier draagt de engel alleen het dode kind. Veelzeggend is de tekst op de zerk. “Laat de kinderen tot mij komen…”. Van wie het graf is geweest, is inmiddels achterhaald. Het is het kindergraf van Fransje Prinzen (1867-1872), spruitend uit de bekende familie van textielfabrikanten. Ruim 100 jaar was het een sieraad op Gemerts kerkhof. De beeldhouwer is mogelijk één der leden van de familie Oor die in Roermond een beeldhouwersatelier exploiteerde en met wie de familie Prinzen in relatie stond.
Dik dertig jaar geleden moest het kindergraf met de fraaie grafzerk worden geruimd. De ouders Elisabeth Croes en Felix Prinzen stierven respectievelijk in 1903 en 1917 en in 1939 stierf de laatste van de familie Prinzen in Gemert. Toon Grassens attendeerde indertijd archivaris Leo Rouppe van der Voort op de gelijkenis van het reliëf in de grafzerk, met het wereldberoemde kunstwerk van Thorvaldsen. De zerk is na ruiming van het kerkhof toen bewaard in het kantoor van de archivaris om jaren later, bij de grootscheepse verbouwing van het gemeentearchief, te belanden op de gemeentewerf. Gemert Vrijstaat kwam met een betere plek en intussen is de grafzerk alweer een paar jaar ‘publiek’ bezit, en prijkt het met andere corporele documenten in het ‘stenen archief’ van de heemkundekring aan de Ruijschenberghstraat.

N.B. In samenwerking met de lokale omroep ‘Omroep Centraal’ werd ‘Het mysterie van het stenen archief’ verfilmd. Google maar eens naar ‘mysterie 42’.