GH-2010-02 De Broekstraat van weleer (7)

Oude tijden keren niet weer

 

Adriaan van Zeeland en Simon van Wetten

Pèèrd. Dat ene Gemertse woord voor de edele viervoeters is het sleutelbegrip van deze voorlaatste aflevering over die oude en prachtige randweg van Gemert, de Broekstraat. Twee parallel aan elkaar staande boerderijen spelen de hoofdrol. Ze zijn in hetzelfde jaar gebouwd, nadat een brand de beide voorgangers had verwoest.

Uit het verslag van de toestand der gemeente, 1888.

—————

Op 6 november ontstond er brand ten huize van de wed. H. Wassenberg in de Broekstraat. Daardoor brandde eerst dit huis af, met de stallingen en de schuur. Ook de inboedel werd een prooi der vlammen. Toen sloeg de brand over op het huis met stal van Joh. Biggelaar, bewoond door Joh. Verbakel. Ook dit huis met de inboedel en het vee, een paard uitgezonderd, werd totaal vernield. Vervolgens was het naastliggende huis aan de beurt, bestaande uit twee woningen, dat werd bewoond door strodekker A. van Lieshout en wever J. Verschuren.

 

—————

Broekstraat 43, van Hoeve Rooijakkers tot Nieuw Kannelust

Degene die in 1888 moest beleven dat haar boerderij afbrandde was dus de weduwe van Henricus Wassenberg. Maar goed, daarmee werd zij ook de ‘bouwheer’ van de huidige hoeve. In 1932 werd Henricus (Hein) Rooijakkers (toen gehuwd met Elisabeth Wassenberg) eigenaar van dit ‘huis, schuur, bakhuis en erf’. Bij zijn nazaten verdween weliswaar één ‘o’ uit de achternaam, maar verder hebben die van Rooijakkers hier (eerst de broer Johannes, daarna Jan zoon van Johannes) hier prima geboerd tot de huidige bewoner, Theo van Bommel, in 1970 helemaal uit Stiphout naar hier kwam om met z’n bruid, Jo Maas uit Bakel, hier ’n hengstenhouderij te beginnen. Paarden zit de familie Van Bommel in de genen. Dat verklaart ook de hoevenaam ‘Nieuw Kannelust’. Theo’s vader deed al vanaf 1940 in pèèrd op Kannelust in Aarle-Rixtel. Theo’s broer heeft in Aarle-Rixtel nog steeds een hengstenhouderij en Richard, Theo’s zoon en bedrijfsopvolger, werkt nu samen met zijn vader in Gemert op ‘Nieuw Kannelust’.

De Van Bommels zijn gespecialiseerd in het Nederlands trekpaard, onterecht door velen betiteld als ‘Belgische knol’. Dat Belgische kan eigenlijk al niet, maar het woord ‘knol’ is helemáál uit den boze. Broekstraatbuurman Toon Jaspers zei dan bestraffend: “Er is geen edeler dier dan het trekpaard.”

Theo en Richard zijn al vier keer Nederlands kampioen geweest, althans, vier van hun hengsten. Bij die kampioenschappen, eens in de twee jaar gehouden, komen alle drieënveertig goedgekeurde Nederlandse dekhengsten bijeen.

Vroeger gingen vader en zoon Van Bommel in het dekseizoen (van begin april tot half augustus) met de hengst op stap, nu met een koelbox. Als de merries hengstig zijn, worden ze geïnsemineerd. Hoe je weet of een merrie hengstig is? Dat doe je met een schouwhengst. De merrie aanschouwt de hengst die deze toch wel enigszins deprimerende functie heeft toebedeeld gekregen. Deprimerend? Jawel, want als de merrie reageert, dan is ze hengstig, en dan wordt de schouwhengst geheel daadloos weer weggebracht en krijgen de Van Bommels een telefoontje.

Toen kunstmatige inseminatie nog in de beginfase verkeerde, bestond bij veel boeren de nodige scepsis. Een boer uit het hoge noorden zei tegen Theo: “Ja, ik ken dat wel, dat KI, maar ik vertrouw het niet. Bij m’n koeien komen ze ook van het KI-station, maar als die mensen weer weg zijn, dan laat ik onze stier toch nog efkes z’n werk doen.”

Broekstraat 41, hoeve De Stip

Ook dit huis is, net als de tweelingbroer ter linker zijde, gebouwd na de brand van november 1888, maar moet nog eens grondig verbouwd zijn omdat 1907 geldt als het bouwjaar van de huidige boerderij.

Bert Hagelaars, geboren in Erp, oudste van een gezin van negen kinderen, had een oogje laten vallen op Maria van Stiphout, één van de vier kinderen van het echtpaar Van Stiphout-van Hoof dat de hoeve bestierde. Bert trouwde in 1959 bij zijn schoonouders in en werd boer, terwijl hij eigenlijk was opgeleid voor de tuinaanleg. Het was een gemengd bedrijf, met een paar koeien en veul plèkskes grond. Op twaalf verschillende plaatsen moest Bert de koeien laten grazen en zo’n beetje iedere week verplaatsen. Een heel aangaan! Naar de Tweede Steeg, naar de Derde Steeg, naar de Kranenbraken, naar Daalhorst, naar de Berglaren, de Beekse Dijk en achter De Drie Ossen. Gaan melken, aanvankelijk met een transportfiets en wat melkbussen, later met pèrd èn kaars, een auto met aanhanger en uiteindelijk een tractor. Ondanks de steeds modernere transportmogelijkheden was de ruilverkaveling een zegen. In plaats van twaalf stukken grond her en der, één grote plak bij het huis. “Al dat eindeloos gepraat in het ruilverkavelingskantoortje in Bakel is toch nog ergens goed voor geweest,” aldus Bert.

Erpse Bert kon goed aarden in het Gemertse. Hij zat in de kòrtste kírre in het bestuur van de KI – wat wil je ook met buurman Van Bommel naast je – en van het Paardenfonds. Ook de belangen van het Veefonds, een verzekering voor en tegen zieke koeien, zijn door Bert behartigd. Daarnaast was Bert ook nog vierentwintig jaar lang bestuurslid van de Paardenfokdag. Maar zijn grote voorliefde had de Rijvereniging. Maar liefst zestig jaar heeft hij gejureerd bij de dressuur. ’t Is overduidelijk: de Broekstraat heeft iets met pèèrd.

Het echtpaar Hagelaars kreeg vijf kinderen en ’t werd wat te druk, het varkensschuurtje werd verbouwd tot een nieuw woonhuis en daar gingen Piet en Hendrina van Stiphout hun oude dag doorbrengen.

Toen Bert op zijn beurt de pensioengerechtigde leeftijd bereikte, heeft hij de boerderij verkocht. Het huis staat er nog, wordt gebruikt als werkschuur en wacht op een ingrijpende opknapbeurt. Bert woont nu op Schoorswinkel. Of er nog een herinnering aan de Broekstraat is die hij met ons wil delen? Ja, het verongelukken van buurman Jan Rooijakkers, dat staat Bert nog in het geheugen gegrift. Jan had al ooit een ongeluk gehad met de brommer, bij de overgang van het geasfalteerde deel van de Broekstraat naar het onverharde vervolg, maar is later door het omslaan van zijn tractor om het leven gekomen. Bert zag het voor zijn ogen gebeuren. Met man en macht en een andere tractor is de gekantelde tractor, die op Jan lag, rechtgezet. Het was een paniekklus, want die tractor was al aan het branden. Jan leefde nog, is naar het ziekenhuis gebracht, maar helaas een paar dagen later aan zijn verwondingen overleden (1 augustus 1969). Hij was pas achtentwintig jaar.

In de volgende aflevering zal onze tocht door de Broekstraat worden voltooid.

 

 

Bekijk PDF