GH-2009-02 De Broekstraat van weleer (3)

DE BROEKSTRAAT VAN WELEER (3)

Oude tijden keren niet weer

Adriaan van Zeeland en Simon van Wetten

In de Broekstraat heeft rechts voorrang. En toch blijven we, verkramping van de nekspieren ten spijt, ook tijdens deze derde etappe stug naar links kijken. Op die manier hebben we café De Zoete Moeder, de Van de Weijer-boerderij, de boerderij van Jaspers, het huis van de familie Vissers en de Begijnenhoeve van de Van de Laars aan ons voorbij zien komen. U, de lezer, passeert nu de psychologische grens die wordt gevormd door de Groenendaal. Nee, terug naar het dorp kan nu niet meer. We gaan dóór!

De Eik

Op de hoek van de Groenendaal en de Broekstraat staat een boerenhuis met schuur van oudsher bekend als “de Eik”. Hoe oud is niet bekend.¹ Bij de invoering van het kadaster in 1832 boerde er Peter de Groot. In 1877 is een verbouwing geregistreerd en sedert 1980 na een volledige herbouw heeft het de huidige woonbestemming. Tussen 1920 en 1930 was Tuinbouwvereniging Sint Medaar eigenaar.² Geen eiken, maar kersen-, peren- en appelbomen vormden de skyline van dit fruitig stukske Gemert.

In 1930 kocht Harrie Francissen het huis, maar hij ging er nog niet wonen. Hij was getrouwd met Theodora Slits, weduwe van de jong gestorven Martinus Verkampen. Dora was in 1916 met vijf kinderen achtergebleven in de boerderij waar nu onze wethouder Harrie Verkampen woont. Na haar hertrouwen met Francissen kreeg Dora nóg twee kinderen, Martinus, die later Norbertijn werd, en Anna, onze zegsvrouwe. Anna bracht haar jeugd door op de Verkampen-hoeve. Ze was twintig toen één van haar halfbroers trouwde en in het stamhuis een eigen gezin wilde stichten. De nog thuiswonende kinderen verhuisden daarom naar De Eik. Moeder Dora was toen al overleden.

Anna ha d’n aard nie in De Eik. Het was er naar haar gevoel té klein, té beperkt. Het was ook geen echte boerderij, “feitelijk een tuinderij geweest”. Anna was een echte boerin, wilde breder, ruimer, ruiger. Twee koeien, een paard, wat hennen, dat was te weinig. Ze heeft er vier jaar gewoond, samen met haar vader en haar oudste halfbroer Jan. Broer Martien was toen al Norbertijn. Anna was blij toen zij vier jaar later trouwde en als mevrouw Bouw naar de Doonheide kon verhuizen.

Net als bij de geïnterviewden in de vorige afleveringen staan de eerste oorlogsdagen Anna nog helder voor de geest. Vooral de verwarring van de 11e mei 1940 weet ze goed onder woorden te brengen: Wel of niet evacueren? Per se thuis willen blijven! Sommige oude onwillige lieden werden toch met stoel en al op een kar gezet en naar de Hoge Aarle of Tereiken gereden. Ergens in de slootkant bivakkeren, anderen die zich in het (nog niet al te hoge) korenveld verscholen, vliegtuigen die over vlogen, het was warm weer, een papaplu als parasol. Elsendorpse boeren die met hun koeien via de Broekstraat op weg waren naar De Donk, Duitsers die ingekwartierd werden, hun commandant in de beddekoets. De pèèrd van de soldaten stonden op het erf, en Anna moest er water voor pompen…

Toen Anna in 1941 in De Eik kwam wonen, ging er een familie Verkampen uit. Antonius, de op één na oudste zoon van de al genoemde Martinus en Dora Verkampen-Slits, was er na zijn huwelijk met Johanna Maria van der Lee gaan wonen. Zij kregen vijf zonen, waarvan de oudste, Martinus, maar enkele weken oud werd. Dáárom is Toon, geboren in 1930, de oudste. Hij vertelt dat na hem wéér een Martinus werd geboren. Een driftig mènneke, volgens Toon. Hij trok bijvoorbeeld op de bewaarschool bij de zusters een non de kap van het hoofd. Toon: “Ik zat aan de andere kant van het lokaal, bij de grotere jongens, en zag het gebeuren. Ik heb trouwens nog nooit zoiets skons gezien, een zuster zonder kap. Maar ik moest evenzogoed m’n broertje kalmeren door er schrijlings bovenop te gaan zitten, zo boos was ie.” Nog in hetzelfde jaar is Martien aan de stuipen gestorven, nog maar vijf jaar. Toon herinnert zich nog dat het kistje thuis stond, op twee stoelen. En – na al die jaren – vol emotie: “Ik ben toen op een andere stoel geklommen en heb geprobeerd weer leven in onze Martien te krijgen. Èn óns moeder skrùwde driej álleng daog.”

Er kwamen nog twee broertjes, Willem en Theo.

Toon ging veel naar Jaspers, omdat moeder met fruit en kroesels (kruisbessen) – de naweeën van Sint Medaar – op de mèrt stond. Bij Jaspers hadden ze een hele grote staande klok. Tijdens een zwaar onweer, waar vooral Mietje Jaspers heel bang voor was, zijn zij en Toon in die grote, staande klok gekropen. Efteling in de Broekstraat!³

De vader van Toon ging – het was in de crisisjaren en er moest wat worden bijverdiend – naar Beek en Donk om schepen te lossen. Vaak deed hij dat alléén, een boot van 150 ton, over een wiebelende loopplank, met zakken slakkenmeel en ander zwaar spul op zijn schouder. ’s Avonds bestond die schouder, aldus Toon, nog slechts uit “rauw vlees”.

En de jongens moesten ook van alles aanpakken. Hout sprokkelen in De Mortel, stro en rogge halen, in de kánniedasse klimmen en er het dood hout uit kappen, en meepesant ook de eksternesten uithalen. Toon had sowieso geen last van hoogtevrees. Toen hij in de mobilisatietijd een parachutist naar beneden had zien komen, was Toontje daardoor zó geïnspireerd, dat hij twee lakens uit moeders linnenkast nam en op de nok van het dak klom. Dat hij zijn korte vlucht zeventig jaar later nog kan navertellen, is te danken aan het feit dat de aangebouwde schuur net was afgebroken, en de grond eronder diep was omgeploegd. Dat verzachtte de landing.

Op bijgaande grote familiefoto staan ook wat geestelijken. Toon herinnert zich nog het raadsel dat één van die Norbertijnenpaters tijdens het opstellen voor de foto aan de kinderen opgaf: “Ge komt door één straat binnen, en ge gaat er door twee weer uit.” Juist ja: de Broekstraat!

In 1953 kocht Hendrikus Tielemans, getrouwd met Dina Verkampen, De Eik. De volgende eigenaar werd Jos van den Bosch, architect van beroep. In 1980 sloopte hij het pand en herbouwde het in dezelfde vorm. De familie Tielemans die er nu woont, geen familie van de eerder genoemde familie, kocht in 1990 ‘de (nieuwe) Eik’ van de familie Van den Bosch.

Broekstraat 44

“De Lindelaar” staat er boven de voordeur van deze langgevelboerderij, tegenwoordig de woonstee van de familie Krol. Een nieuwe naam maar wel toepasselijk voor een boerderij met linden aan de voorgevel in een gebied van oudsher bekend als ‘de Laar’. De rijpere Gemertenaren kennen dit pand als de Van Dooren-boerderij. Een halve eeuw lang heeft immers deze familie de boerderij bewoond, een hele eeuw lang heeft zij de boerderij bezeten. Het echtpaar Johannes van Dooren en Anna Maria Wassenberg, getrouwd in 1881, vormde de voorhoede.

Acht kinderen kregen zij, en ze hadden ook nog een neefje en een nichtje in huis. Zoon Driek en dochter Ant hebben, na het overlijden van hun ouders en het uit het huis wegtrouwen van hun broers en zusters, de boerderij nog lang bestierd. Na de Tweede Wereldoorlog zijn ze in de straot gaan wonen, de Oudestraat in dit geval, in het huis nabij de rotonde dat nu al zo heel lang, achter steeds dichter wordend struikgewas, leeg staat.

De boerderij in de Broekstraat werd eerst een jaar of twaalf gepacht door een Van Kessel, en vervolgens streek Ties Kuijpers er met zijn groeiend gezin neer. In de jaren tachtig werd de boerderij verkocht aan paardenhouder Biemans, maar die heeft er nooit gewoond, want enkele weken na de aankoop brandde de boerderij af!

Vervolgens heeft de familie Krol zich over de ruïne ontfermd en er weer een prachtige boerderij van gemaakt, inclusief een heuse tennisbaan. Op de plek waar ooit de Van Doorens d’ èrpel aojt dínne, klinkt nu het fifteen-love. Puberliefde of tennisstand, de tijd staat hoe dan ook niet stil, óók niet in de Broekstraat.

 

De volgende aflevering gaan we op weg naar het keerpunt op Boekent!

NOTEN

1. In het gebied tussen Heuvel en Broekstraat is al uit de middeleeuwen de naam “Gebor(n)de Eik” bekend maar of hier een relatie mee bestaat is niet zeker.

2. De naamdag van de Heilige Sint Medardus is 8 juni. Een spannende dag, want: Regent het met Sint Medaar, is dat na veertig daag pas klaar.

3. Voor de boerderij van de familie Jaspers, zie Gemerts Heem 2009 nr.1.

Bekijk PDF