GH-2002-02 Niet ‘De Schoorsteen’ maar ‘De Vuurtoren’

Het zal ongeveer een week geweest zijn na het uitkomen van ‘Anekdotisch Bankboek: Van halve cent tot Gemertse gulden’ toen Tiny Adriaans opbelde met de boodschap: ‘dat die foto op bladzijde 38 van ’t Frunte Géngske wèl ’n haël skon footo is, mar dè dè Toetje èn de Skorstaën nie zèn die daor in dè géngske zitte, mar dor de buurre af!’ En die buren waren Tiny’s opoe en opa, te weten Drika de Rijdt en Tinus van Kilsdonk, bij de ouderen in Gemert nog wel bekend als ‘de Vuurtorre’.

Na een avondje buurten met Tiny en zijn vrouw Truus van de Beek ben ik nog heel wat meer te weten gekomen over ’t Frunte Géngske en zijn bewoners uit zeg maar de jaren vijftig en zestig. Tiny is naar zijn opa genoemd en hij kwam ook veel bij zijn grootouders. ‘Onzen opa, de vuurtorre dus, kos haël skon verhaole vertèlle, alling aovenden héb ‘k ‘r zitte lojstere. Z’nen bajnaom héttie ‘r ok an te dangke want de mist spannende verhaole gongen aald ovver vuurtorrens. Z’n vadder of z’n grotvadder moet ‘r ok op gewèrkt hébbe. En ik ving ’t al haël laang gewoon zeund dè’k dè vruuger allemol nie héb opgeskrivve….’
Tinus en Drika woonden vroeger in de Pandelaar. Opa Tinus was geboortig van Veghel (1881) en heel z’n leven heeft hij schepen gelost in de Zuid-Willemsvaart. Na z’n trouwen ging ie ‘dik te voewt’ van Gemert naar Veghel of Den Bosch. Kleinzoon Tiny heeft nog ooit gezien dat opa’s rug ‘hillemol oope lag’ van ’t lossen van zoutschepen. Na ’t werkzame leven van Tinus is hij met Drika verhuisd naar ‘de straot’. Achter in ’t Frunte Géngske huurden ze daar van ‘de kerk’ het middelste woningske uit ’n blokske van drie. Het waren klein huiskes maar ’t zat er toch allemaal in. De gang geplaveid met straatstenen, ‘nen hèrd met ’n potkachel, in de slaapkamer ’n bedstee met deurtjes, ’n opkimmerke, ’n kelderke met gepekelde potten, ’n gutje, en buiten ’n weeceeke. In ’t achterste woningske woonde de Schoorsteen en Toetje. De Schoorsteen moet echt ‘nen hille grote mens zijn geweest. Tiny dacht dat hij toch wel heel dicht bij de twee meter zal zijn geweest en hij voegde eraan toe dat zijn opa al noemde iedereen hem ‘de vuurtorre’ helemaal niet zo’n grote mens was, eerder klein van stuk. Maar de Schoorsteen deed zijn bijnaam dus wel echt echt eer aan. En hij leek nóg groter omdat Toetje zo klein was. ‘Ze ha iejt an d’re reug en was steeds krommer gon loope.’ Hanneke, want zo heette ze, was z’n tweede vrouw. Die was voor de kinderen komen zorgen toen z’n eerste vrouw ‘vuls te vruug’ was gestorven.

In de jaren zestig is ’t Frunte Géngske uitgestorven. In 1961 stierf ‘de Vuurtorre’. Hij werd thuis in ’t Géngske opgebaard. Kleinzoon Tiny heeft vier dagen en vier nachten aan het voeteneind van de kist tussen zes brandende kaarsen zitten waken bij zijn opa. Daarna liep Tiny, zoals toen de gewoonte was, zes weken ‘in de raw’, dat wil zeggen helemaal in het zwart. ‘Daornao liejp ik,’ zo vertelde hij, ‘nog ’n half jaor mé ‘ne zwarte sèp op minne maw!’
Opoe Drika is nog tot haar dood in 1970 in ’t Frunte Géngske blijven wonen. Drieënnegentig is ze geworden. Ze wilde niet weg uit ’t Géngske, zelfs niet nadat ze met haar gezicht op de kachel was gevallen en zich flink had verbrand. Tiny is er met Truus nog vaak angeloope of efkes gaan kaarten want dat deed ze graag. ‘En vurdèt’r geskud wier kwam uurst aald nog ’t flèske op toffel.’

Kort na ’t overlijden van Drika werd ’t huizenblokje achter in het pittoreske Frunte Géngske gesloopt.

Ad Otten, met dank aan Tiny Adriaans.